28η Οκτωβρίου 1940

Στις 28 Οκτωβρίου 1940, ώρα 03:00 το πρωί, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, μετά από εντολή του Μουσολίνι, μετέβη στην κατοικία του τότε Πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά και επέδωσε τελεσίγραφο. Σ' αυτό ούτε λίγο - ούτε πολύ, ο Ιταλός δικτάτορας ζητούσε να καταλάβει ο στρατός της Ιταλίας διάφορα στρατηγικά σημεία εντός της Ελλάδας, καθιστώντας την έτσι άλλο ένα προτεκτοράτο του άξονα.

Ο Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε το τελεσίγραφο με την φράση "Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο", θέση που εξέφραζε το αίσθημα όλων των Ελλήνων. Το ιταλικό τελεσίγραφο βρισκόταν σε πλήρη ακολουθία με τις ενέργειες τόσο της ναζιστικής Γερμανίας, όσο και της φασιστικής Ιταλίας, σε όλη την Ευρώπη και την Αφρική. Είχε προηγηθεί εξάλλου στις 15 Αυγούστου ο τορπιλισμός της Έλλης, ελληνικού πολεμικού πλοίου που βρισκόταν στο λιμάνι της Τήνου, από Ιταλικό υποβρύχιο, αλλά και η προπαγάνδα από ιταλικές εφημερίδες ότι ελληνικές δυνάμεις δρούσαν επιθετικά, στην ελεγχόμενη από τον Μουσολίνι Αλβανία.

Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου ο Ιωάννης Μεταξάς απευθύνεται στον ελληνικό λαό μέσω του ραδιοφώνου. Στο διάγγελμα αυτό λέει:

"Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμή της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς να ζήσωμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησεν σήμερον την 3ην πρωϊνήν ώραν την παράδοση τμημάτων του Εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν και ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνηση των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωϊνήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρεσβευτήν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' αυτό και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Έλληνες τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποία μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος θα εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά μας, και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών".

Στις 05:30 το πρωί, μισή ώρα πριν από τη λήξη του τελεσιγράφου, ο ιταλικός στρατός ξεκινάει την εισβολή. Το Γενικό Επιτελείο είχε σχεδιάσει την άμυνα από καιρό και ο Ελληνικός στρατός καταφέρνει να καθηλώσει τις ιταλικές μεραρχίες στην Πίνδο και στο Καλπάκι της Ηπείρου. Ο Ντούτσε (όπως έλεγαν χαϊδευτικά τον Μπενίτο Μουσολίνι) ήθελε να προελάσει πολύ γρήγορα στα Ιωάννινα και το Μέτσοβο, μα ο ιταλικός στρατός, τα τανκς και η ιταλική αεροπορία δεν τα έβγαζαν πέρα με τον Έλληνα τσολιά που πολεμούσε για την ελευθερία του.

Το πρώτο πολεμικός ανακοινωθέν της 28ης Οκτωβρίου που χαράχτηκε βαθιά στις ψυχές των Ελλήνων, είναι το εξής:

"Αι Ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλουσιν από τις 05:30 ώρας της σήμερον  τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του Πατρίου Εδάφους".

Οι Έλληνες για άλλη μια φορά θα έδειχναν την αξία τους. Η αντεπίθεση της 14ης Νοεμβρίου είχε σαν αποτέλεσμα, στις 17 Νοέμβρη, την στροφή των Ιταλών σε υποχώρηση. Οι Έλληνες προελαύνουν και καταλαμβάνουν περιοχές στην Βόρεια Ήπειρο, όπως την Κορυτσά στις 21 Νοεμβρίου, στο τέλος του μήνα την Μοσχόπολη και στις αρχές Δεκέμβρη απελευθερώνονται το Δέλβινο, το Αργυρόκαστρο και Άγιοι Σαράντα. Αρχές Ιανουαρίου του 1941 οι Έλληνες κατέλαβαν την οχυρωματική θέση στην Κλεισούρα και οι Ιταλοί, 27 ολόκληρες μεραρχίες, υποχωρώντας έχουν φτάσει σε απόσταση 60 χλμ μακριά από τα σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας.

Την άνοιξη του 1941, στις 9 Μαρτίου, ο Μουσολίνι ξεκινά την "εαρινή επίθεση". Ο ιταλικός στρατός με ενισχυμένες δυνάμεις (400 πυροβόλα, 12 μεραρχίες και 400 αεροπλάνα) και καλή οργάνωση καταφέρεται εναντίον των ελληνικών δυνάμεων. Μα η σθεναρή ελληνική άμυνα αναγκάζει τον Μουσολίνι να παραδεχτεί την ήττα της Ιταλίας στις 26 Μαρτίου 1941.